معمول‌ترین نوع مالچ نفتی که برای مقابله با بیابان‌زایی در مناطق وسیعی از کشور ایران به مدت بیش از سی سال به‌طور موفقیت‌آمیز استفاده شده است، از برش‌های سنگین باقیمانده نفتی تولید می‌شود. این مالچ نفتی شامل طیف وسیعی از هیدروکربن‌های سنگین مختلف مانند هیدروکربن‌های آروماتیک پلی‌سیکلیک (PAHs) است. PAHs در سطح پایینی در مالچ نفتی وجود دارند، جایی که با آب و خاک تماس دارد و پتانسیل انتقال ترکیبات به محیط وجود دارد. برخی از PAHs، به‌خصوص بنزو (الف) پیرن (BaP)، برای تعیین و مقایسه با استانداردهای مربوط به ایجاد سرطان توصیه شده‌اند. با اینکه ایران تجربه طولانی در تثبیت تپه‌های ماسه‌ای با استفاده از محصولات نفتی دارد، اما تا کنون تحقیق مناسب درباره‌ی تأثیرات احتمالی استفاده از مالچ نفتی بر محیط زیست نه در ایران و نه در کشورهای دیگر انجام نشده است.
در این مطالعه فرض بر این بود که بارش و دما بر روند تجزیه مالچ تأثیر می‌گذارد و بر این اساس، مناطق اقلیمی مختلف در سه استان خوزستان، کرمان و سیستان و بلوچستان انتخاب شده و نمونه‌هایی از چندین محل از هر استان، هم در سایت‌های مالچ‌پاشی شده و هم سایت‌های غیر مالچ‌پاشی (مشاهده) تهیه شد. به منظور برآورد محتوای PAHs، چندین نمونه خاک از عمق‌های مختلف از محل‌های مذکور برداشت شد. تجزیه و تحلیل PAHs با استفاده از استخراج حلال و روش HPLC با تشخیص فلورسانس UV انجام و نتایج ضمن مقایسه با استانداردهای ملی نشان داد که محتوای PAHs و به‌ویژه BaP در مالچ نفتی و نمونه‌های خاک زیر لایه مالچ، کمتر از حد مجاز در استانداردهای ملی است. این ترکیب، در عمق 5 سانتی‌متر، حتی پس از سال‌ها به 40/1 مقدار اولیه کاهش یافته که نشان‌دهنده نفوذ بسیار کم است. در نتیجه، مالچ نفتی و خاک‌های آغشته می‌توانند به‌عنوان مواد بی‌خطر در نظر گرفته شوند.

نویسندگان:

• حسین اکبرنیا (عضو علمی، پژوهشگاه صنعت نفت، شرکت ملی نفت ایران، تهران، ایران)

مطالعه کامل مقاله ارزیابی آلودگی خاک توسط مالچ نفتی در مقابله با بیابان‌زایی 👈🏻